Cứ độ tháng 7, tháng 8 âm lịch, khi những cơn gió nồm mang theo hơi nước thổi vào đất liền, cá trích ve lại về, di chuyển theo đàn vào gần bờ các vùng biển xứ Quảng. Dạo chợ những ngày này dễ thấy từng sọt cá trích ve ngồn ngộn. Con nào cũng sáng bóng, cong vòng đuôi, vảy lấp lánh và khá rẻ, mỗi ký tầm 20 nghìn đồng trở lại. Nhưng phải nhanh tay, bởi các đầu bếp “chuyên nghiệp” tinh mắt thường hùn nhau mua liền vài chục ký, người về làm gỏi, phơi khô, kẻ mang đi xay làm chả chiên hoặc muối mắm... Trong số các món tủ đó, đưa cơm nhất phải nhắc đến cá trích ve kho rục .

Cá trích ve chỉ cỡ hơn ngón tay trỏ, mình lép, ít vảy, nhiều xương nhỏ nhưng được chuộng và xếp vào hàng “hảo hạng” bởi nhiều lẽ. Trước tiên tuy xương nhiều nhưng mảnh, mềm như sợi chỉ thịt trắng lại rất thơm, bùi. Đặc biệt hơn, loại này không phải đánh bắt xa bờ, ngư dân thả lưới bắt từng đàn nên lúc nào cũng tươi nguyên, đôi khi còn nhảy tanh tách khi thuyền cập bờ.

Cá trích ve nhỏ nhưng bỏ công thì nhiều. Cũng như làm gỏi, làm chả... để có một nồi cá trích kho “chuẩn”, trước hết đòi hỏi sự tỉ mỉ của bàn tay nội trợ đảm đang. Trước tiên, cắt bỏ đầu, đánh sạch vảy và loại bỏ ruột. Một ký cá sau khi làm sạch ướp với một muỗng muối hạt rang mịn, cho 2 muỗng nước mắm, xì dầu góp phần tăng hương vị. Sau đó cho thêm một chút đường, tiêu vừa đủ như cách kho các loại cá khác. Và quan trọng nhất là đừng quên cho ớt bột và ớt tươi cắt lát vào món này. Bởi có các loại gia vị này, món các trích ve kho rục mới trọn vẹn hương vị xứ Quảng.

Cá ướp thấm thía chừng 20 phút cho nước sôi ngập cá, kho nhỏ lửa. Nước vừa xít nồi thì trút cà chua đã tao sẵn với dầu phụng vào, châm thêm nước sôi và 2 muỗng giấm, tiếp tục để nhỏ lửa đến khi nước cá quện lại, sền sệt là được. Trong quá trình kho cá, phải luôn để mắt, nếu cá khê thì xem như hỏng món. Điều đặc biệt hấp dẫn được người ăn từ cá trích ve kho rục là vị ngọt lịm được tiết ra từ xương, thịt cá, càng để lâu, cá được “hâm ” nhiều lần lại thấm thía, thêm ngon.

Từ hàng trăm năm trước, cá trích ve vốn đã là nguồn thực phẩm bổ dưỡng, được xem như sản vật đặc trưng của miền biển xứ Quảng. Vì vậy, cá  thường “len lỏi” vào bữa cơm của nhiều gia đình, như mang lộc biển đến với mọi nhà. Thế mới hiểu tâm sự chàng trai trong ca dao:

“Thương em vì cá trích ve

Vì rau muống luộc, vì mè trộn măng”.